۳. فخر رازی در کتاب تفسیر خود میگوید: «مفسّران ده وجه و سبب برای نزول این آیه بیان کردهاند»؛ سپس در ادامه میگوید: «دهم این که این آیه در مقام فضیلت علی بن ابیطالب نازل شده است و هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر اسلام دست حضرت علی را گرفت و فرمود: هر که من مولا و سرپرست و حاکم او هستم، علی هم مولای او است».
این آیه، در غدیر خم و درباره نصب حضرت علی(ع) نازل شده است و حدود ۳۶۰ تن از دانشمندان اهل سنّت نیز این مطلب را پذیرفتهاند. دراین جا به دیدگاه برخی از مفسّران اهل سنّت اشاره میکنیم:
سپس مقرر داشت تا مردم را به ادا نماز جماعت فرا خوانند یاران رسول خدا با انداختن پارچه هایی بر سرشاخ و برگ درختان سایبانی برای آن حضرت فراهم کردند تا او را از گزند تابش آفتاب محفوظ دارند. رسول خدا نماز ظهر را با انبوه جمعیت حاجیان در آن گرمای طاقت فرسا به جای آورد و سپس برخاست و به سخنرانی پرداخت. در آغاز حمد و ثنای خدا به جای آورد و در پند و نصیحت و ذکر و موعظه نهایت سعی مبذول داشت و سخن بسیار طولانی بفرمود که در واقع میتوان گفت طولانیترین سخنرانی پیامبر است.
این خلاصه ای از وقوع حادثه تاریخی بسیار عظیم غدیرخم بود که همه اهل اسلام تحقق و وقوع آن را قبول دارند. و آن را به طریقه ای مختلف روایت کردند.
از نظر شیعه، این قضیّه مورد تأیید است و حتّی همه مفسّران شیعه معتقدند که آیه (تبلیغ» (یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس); ای پیامبر(ص) آن چه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده، به مردم ابلاغ کن و اگر نکنی، رسالت خود را به طور کامل انجام ندادهای و خداوند تو را از مردم بدخواه حفظ میکند.
از طرفی دعایی را که پیامبر اسلام(ص) در غدیرخم در حق حضرت علی(ع) داشتند که فرمودند: «اللهم و ال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره اخذل من خذله» این دعا مناسب و شایسته شخصیتی است که زعامت و رهبری ملت اسلام را بر عهده داشته باشد و قرینه است پیامبر اسلام(ص) در آن روز حضرت علی(ع) را به عنوان خلیفه و زعیم مسلمانان تعیین کردند.
معنا ندارد که پیامبر اسلام در آن هوای گرم و سوزان طاقتفرسا در میان آن همه مسلمان و در آن هوای گرم و نامناسب حضرت علی(ع) را به عنوان دوست خویش معرفی کرده باشند آن چه که فهمیده میشود این است که پیامبر در آن هوای نامساعد یک مسأله دینی بسیار با اهمیتی را به مسلمانان معرفی کردند که آن هم مسأله با اهمیت جانشینی و امامت است چون پیامبر تا آن وقت اصول و فروع دین و احکام آنها را بیان کرده بودند به جز این که مسأله بسیار مهم جانشینی و امامت بعد از خودشان به نحو مراسم نصب و تبریک برگزار نکرده بودند لذا در روز غدیرخم مراسم نصب و تبریک حضرت علی(ع) بود که در غدیرخم برگزار شد.
آن چه جای تأمل است این که، پس از رحلت رسول خدا(ص) چون عدهای از تصاحب کنندگان حکومت ادعا کردند که رسول خدا(ص) آن چه درباره علی(ع) فرموده در آستانه وفات نسخ کرد، در واقع یاد کردن از واقعه غدیر کم ارزش شد.
۲. سیوطی در کتاب الدر المنثور، جلد ۲، صفحه ۲۹۸ مینویسد: «یا ایها الرسول…»، روز عید غدیر درباره علی بن ابیطالب نازل شده است.