کرمی: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری طی یکسال گذشته مساعدت لازم برای تأسیس و شروع به کار 600شرکت دانشبنیان و 700 خانۀ خلاق جدید در سراسر کشور را انجام داده است. فعالیت مهم دیگر معاونت کمک به تصویب قانون جهش دانش بنیان و ایجاد پایه قانونی برای شرکت های خلاق و خانه های خلاق نوآوری، توسعه دادن زیست بوم فناوری و بالاترین این قانون جهش دانش بنیان است اما اجرایی کردن بیش از 30 طرح کلان ملی که برای اولین بار در کشور اجرا می شود، مانند چاه ژرف مثل شتاب دهنده خطی و پرورش ماهی در قفس و
برنا: جهت تأمین مالی شرکتها برنامههای شما چیست؟ این کمکها بلاعوض انجام خواهد شد؟
استارت آپ ها در دنیا کشورها را اداره می کنند ولی خیلی از استارت آپ ها از زمانی که بوجود می آیند تا زمانی که از بین می روند یک زمان خیلی کوتاهی است وعمدتا دچار شکست می شوند ما برای این که این شکست ها را کمتر کنیم اینها را در دل خانه های خلاق و نوآوری می آوریم و بالاسر اینها منتور می گذاریم و آموزش منتور می دهیم. برای انها جذب سرمایه گذار می گذاریم و برای سرمایه گذار ها مشوق می گذاریم. مثلا اگر تا دیروز ما به بازار مالی نگاه می کردیم هر شرکت دانش بنیان و خلاق باید می رفت از بانک وام می گرفت و سرمایه در گردش می گرفت
برنا: جهت جلوگیری از سوءاستفاده برخی افراد که احتمال سودجویی آنها وجود دارد چه سازوکار نظارتی پیشبینی کردهاید؟
کرمی: خیر، مردم عادی و غیره نداشتند مثلا در یک دستگاهی صد نفر بازنشست می شدند و دستگاه می توانست نیروی جدید بگیرد حالا میگوید که این تعداد را باید از دستگاه نخبگان بگیرند.
کرمی: بیمه هم یک بندهایی را آوردند مثلا درحوزه پارکهای علم و فناوری شامل بیمه می شد اینجا جزء معافیتها قرار گرفت و با یک فرد یکبار با خودش بیمه می بستند و یک بار با کارش بیمه می بستند. یک بار با درآمدی که حاصل از این کار بود واین هم تبدیل به یکی شد و در واقع یک سری مشوق هایی برای اینکار در قانون قرار دادند.
کرمی: امسال باید شرکت های دانش بنیان ما باحفظ کیفیت دو برابر شود. 350 همت گردش مالی دانشبنیانها و خلاق ها در کشور بوده و 375 هزار نفر اشتغال ایجاد کردهاند.
کرمی: ما نیاز را عرضه می کنیم شرکتها از طریق نوآوری نیاز را رفع می کنند. این بده و بستان بین ما وشرکتها در جهت رسیدگی به وضعیت مردم است. حالا اینجا سفارش دهنده ما هستیم وحساب کنید که سفارش دهنده جامعه باشد . جامعه دائم نیازهایی دارد که هر چقدر آن شرکت ها هوشمندی داشته باشند در رفع نیازها موفق تر هستند و نمی شود گفت دولت بیاید از یک شرکت دانش بنیان که خدمت در به اهتزازدرآوردن پرچم مدام حمایت کنیم نه، اینجا دیگر جامعه است که تو می توانی باشی یا کنار بروی فرد دیگری بیاید که او نیاز مرا رفع کند.
رشد دانش و تحولی که تکنولوژی در این سالها برای زندگی بشر به ارمغان آورده است به ما ثابت کرده که میتوان نقش والاتری برای علم متصور بود به عبارت دیگر ثروت علم و پیشرفت برای جوامع بشری نمیآفریند، کمااینکه بسیاری از کشورهای جهان روی گنج بنا شدهاند اما علم استفاده از آن را ندارند اما سرزمینهایی نیز وجود دارد که منابع آنها بسیار ضعیف است اما ثروتمند هستند؛ چرا که علم را کاملاً درست به کار گرفتهاند به قول مولی علی (ع) «العلم سلطان» (علم سلطان است).
کرمی: حتما سازمان های نظارتی هستند. صندوق های پژوهش فناوری 51 درصد آنها بخش خصوصی است و 49 درصد آنها بخش دولتی هستند. عمدتا خصوصی محسوب می شوند.
کشوری که صد سال واردات محور بوده و تمام قوانین و آئین نامه ها و دیوان سالاری در کشور بوده حالا خلاف جهت آب شنا کنید. این قوانین در واقع قوانین جدید است. این قوانین به ما کمک کرد گلوگاه ها را بشناسیم نمایندگان مجلس انصافا عزم جدی داشتند و کمک کردند این قانون مصوب شد بارقه های امید ما یک ریل گذاری برای ده سال آینده کشور یعنی برای ده سال آینده این قانون جهش تولید دانش بنیان اگر توسط معاونت علمی و دولت و مجلس نظارت شود خیلی از مسائل کشور ما را در حوزه تولید دانش بنیان می تواند حل کند.
برنا: تفاوت اصلی قانون قبلی حمایت از دانشبنیانها (حمایت و تأسیس شرکتهای دانشبنیان) و قانون جهش تولید دانشبنیان را باید در چه چیز دانست؟
برنا: یکی از مشکلات که بسیاری از نخبگان ما از آن به عنوان چالشی بزرگی در زندگی خود یاد میکنند، گذراندن دورۀ خدمت ضرورت است، برای پاسخگویی به نیاز آنها، همزمان با حفظ کیان کشور چه اقداماتی انجام شده است؟
برنا: هرگاه از تولید دانشبنیان در ایران صحبت میکنیم از صنعت خودروسازی به عنوان یک نمونۀ ناموفق صحبت میشود به نظر شما علت این عدم موفقیت و راهکار حلش چیست؟
کرمی: معمولا دانش بنیان ها چون یک لاین جدا هستند نسبت به عادی ها اگر خودشان احساس کنند که نیاز دارند به تزریق مالی و گردش مالی خاصی دارند مراجعه می کنند و صندوق هم به آنها می دهد ولی اگر دانش بنیان ها احساس کنند چون شرکت دانش بنیان نمی شود محصول دانش بنیان می شود اگر احساس کنند که این دیگر فایده ای ندارد همان جا باید رهایش کنند.
کرمی: دربارۀ هریک از این واژگان توضیح کوتاهی عرض میکنم، پارکهای علم و فناوری ، این پارکها طبق قانون و مجلس با بیس دولتی ایجاد شده عمده فعالیت این پارکها در اختیار قرار دادن زمین برای شرکت هایی که اصطلاحا شرکت های پژوهشی و فناوری بودند خودشان باید تولید ومی ساختند . مثل شهرک تحقیقاتی و صنعتی ، چطور ما برای یک فردی که می خواهد کارخانه ایجاد کند یک جایی را دولت درست کرد بنام شهرک صنعتی و به او گفت هر جایی این کار را نکن من به تو آب و برق و زیرساخت می دهم برو در این شهرک، او می رفت آنجا تولید می کرد.
برنا: یعنی هرشرکت به ازای هر سربازی که امریه میکند، باید یک پروژه علمی تحویل دهد؟ این پروژه فردی خواهد بود یا کل مجموعه باید درگیرش شود؟
برنا: روند کلی معاونت علمی را طی سالهای گذشته چطور بوده است و چه چشماندازی برای آیندۀ معاونت میتوان متصور بود؟
برج فناوری که هم دانشگاه ها نیازمند این هستند که فارغ التحصیلان خود کنار اینها جایی داشته باشند که شرکت های خود را راه بیندازند هم اینکه این در فضای شهری به محیط دانشگاهی نزدیک باشند بهتر است چون امکان توسعه در عرض را نداشتیم امکان توسعه عمودی را در نظر گرفتیم. برج های فناوری هم درست مثل همان هستند ما می توانیم در یک زمین کوچک در ارتفاع تعداد دفاتربیشتری با یک امتیاز که از طریق شهرداری و کمک های دولت هست به سازندگان انجام دهیم. برای فردی دارد خانه می سازد ما یک آفر و مشوق بگذاریم که اگر یک خانه 5 طبقه می خواهی بسازی یک برج 20 طبقه هم بساز که مثلا 50 شرکت در آن بتوانند جایگزین بشوند.
یک فناوری در گذشنه عمر 5 سال یا ه ده ساله داشته است اما اکنون تکنولوژی به قدری تغییر کرده امکان دارد، قدیمی شدنش به یکسال نیز نرسد. شما ممکن است یک سکه طلا بخرید به تناسب نرخ تورم بالا پایین می شود اما نمیتوانید یک گوشی ایفون و یا سامسونگ آخرین مدل بخرید بگویید می گذارم در کمد سال بعد استفاده می کنم با فرض ثابت ماندن هه متغیرهای مالی این ارزانتر می شود چون دمده می شود اینجا دانش و فناوری است. وقتی دانش بنیان ها وخلاق ها ارزش پیدا می کند که نوآوری و فناوری داشته باشد.
برنا: این آییننامهها در چه موضوعاتی بودند؟
کرمی: ما امروز یک اطلاعیه روی سایت گذاشتیم . هر چقدر ما بتوانیم بهره مند شویم از پلتفرم های موجود که برای مردم تسهیل گری و ارزان سازی و مناسب سازی انجام دهیم هم به آنها و هم به مردم کمک کردیم مثلا چیزی که امروز ما پیاده کردیم این است که هر سال خیل عظیمی از ایرانیان به اربعین می روند عراق و حجم میلیونی آدم جمع می شوند یک جا و می خواهند موبایل خود را روشن کنند این یک نیاز است و ما این نیاز را اعلام کردیم که کسانی که می توانند این نیاز را رفع کنند کسانی هستند که این پلتفرم را حل کرده اند.
کرمی: مهاجرت داستانش اینگونه هست که هر چقدر ما فضای جذب و به کارگیری صحیح نخبگان رادر کشور فراهم کنیم از دافعه ها کم کردیم و به جاذبه ها در کشور اضافه کردیم. موضوع مهاجرت یک موضوع بین المللی شده و دارای نورم 3 درصد جمعیت کشورها به صورت میانگین نورم بین المللی است خوشبختانه برای ایران هنوز به نصف این هم نرسیده ولی متاسفانه اتهامات زیادی زده می شود توسط رسانه های معاند که ایران رتبه اول فرار مغزها را دارد و اینها با علم سنجی جهانی و پایگاه علم سنجی جهانی ثابت شده که ایران هیچگاه زیر 20 یا 25 هم نبوده است
برنا: امروزه در حوزۀ توسعۀ زیستبوم دانشبنیان عبارات زیادی مانند پارک علم و فناوری، مرکز رشد، کارخانه یا برج فناوری و … وجود دارد، دربارۀ هریک از آنها به صورت خلاصه توضیح برای ما بیان میکنید؟
کرمی: بله، شتاب دهنده ها تا بحال اجاره داری میکردند که ما از آن بیرون آمدیم ما می گویم اگر خانه خلاق نوآوری و مرکز نوآوری و خانه نوآوری تولید شرکت می کند ما کمکش می کنیم . بصورت کمک های بذری یعنی ما پول را به آنها نمی دهیم ما پول را می دهیم به شرکتی که بصورت مشترک دارد بین خانه خلاق نوآوری و یک فرد ساخته و تولید می شود.
معاونت علمی ارتباطی با این قانون نداشت این ضعف دربارۀ قانون جهش تولید دانش بنیان وجود ندارد به عبارت بهتر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تنها مجری این قانون است و پیرو فرمایشات مقام معظم رهبری به اصطلاح علم اجرایش را به دست گرفته است. البته طی این سالها پیشرفت کمی و کیفی خوبی در عرصۀ شرکتهای دانش بنیان داشتیم، سال 92 که آغاز فعالیت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای اجرای قانون حمایت و تأسیس شرکتهای دانشبنیان مصوب 1389 بود، در کل کشور فقط حدود 20مجموعۀ دانشبنیان فعالیت داشتند اما امروز که گزارش فعالیتهای خود به مردم شریف ایران را ارائه میکنیم، خرسندم که بگویم در حال حاضر بیش از 7200 شرکت دانشبنیان در کشور داریم. ایران در آن مقطع بازیگر و عنصر فعال زیستبوم فناوری نداشت، شرکتهای خلاق، خانههای خلاق، مراکز و کارخانههای نوآوری استارت اپها شروع به فعالیت نکرده بودند و چرخۀ اقتصاد دانشبنیان در کشور ضعیف بود.
قبلا اینگونه بود که ما دانشگاه ها را داشتیم و بعد اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد آمدیم پارکهای علمی و فناوری را عینا از خارج کشور گرفته و اجرا کرده بودیم با مصوبه مجلس که هر استان ما یک پارک علمی فناوری داشته باشد و اما اکثر پارکهای علم و فناوری ما یک تابلو و چاردیواری بود و بعضی از آنها پول نداشتند زمینی که متعلق به آنها بود را چاردیواری کنند اما امروز پارکهای علم و فناوری ما مقتدر و منشاء تولید فناوری و محصول از علم هستند .امروز که ما با هم صحبت می کنیم بیش از 220 مرکز نوآوری داریم. 75 خانه خلاق و نوآوری داریم و 10 کارخانه نوآوری داریم. در کنار اینها 10 هزار استارت آپ داریم ما آن زمان استارت آپ یا مرکزنوآوری به تعداد انگشتان دست هم نبود. ضمن اینکه می توانم بگویم ابتدای کارها بود این قانون جهش دانش بنیان متعاقب قانون قبلی مصوب شد چرا؟ چون یک آسیب شناسی شده بود 10 سال ما آن قانون را اجرا کردیم و رسیدیم به جایی که بن بستهایی بود و گیر داشت. گیر آن هم مثلا شرکت های دولتی که هنوز دولت فعال مایشا در کشور ما است هر چه بگوییم که از اقتصاد نفتی و دولتی دور می شویم نه هنوز دولت همه کاره است .از طرف دیگر شرکت های دانش بنیان متعاقب یک قانونی بوجود آمده بودند و تولید و خدمت و محصول انجام می دادند و شرکت های دولتی خریدار کننده اصلی بودند می رفتند مشابه خارجی آن را می خریدند. این شرکت معلوم بود که به مشکل می خورد بازیکنی که در تیم ملی و لیگ داخلی خود موفق نباشد نمی تواند در لیگ های بیناللمللی و اروپایی بازی کند که عین این مثال در شرکت های دانش بنیان ما بود. شرکت های ما توانمندی خوبی را داشتند اما نه داخلی ها ونه خارجی ها از او جنس نمی خریدند به دلیل اینکه همه کشورها یک بافر ومدافع دارند در ورود کالاهای خارجی ما نیستیم که بگوییم فقط ایرانی بخر و ایران ساخت، همه کشورها صیانت از بازار خود می کنند.
برنا: عنوان شرکت و صنایع خلاق را باید به کدام موسسات و براساس چه معیارهایی اطلاق کنیم؟
کرمی: ماده 6 قانون جهش دانش بنیان ، تبصره 2 بند (ب) اعلام می کند موسسات و شرکت های خلاق موسساتی هستند که در افراد حقیقی و حقوقی غیر دولتی هستند که در صنایع فرهنگی و علوم انسانی و اجتماعی فعالیت می کنند و از مهارتهای انسانی و نوآوری و فناوری های جدید برخوردار هستند و نسبت به ارائه محصولات کالا یا خدمت نوآورانه و فن آورانه با بهره گیری از الگوهای جدید کسب و کار اقدام می کنند تشخیص مصادیق واحدهای خلاق واجد شرایط بر عهده معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور است.
برنا: نحوۀ فعالیت آنها به صورت تخصیص فضای کار اشتراکی است؟
واجب است جایی که ما تحریم هستیم به اینها کمک کنیم. اما وقتی تحریم برداشته شد ما به اینها کمک کنیم که بتوانند بروند خارج از کشور جنس خود را بفروشند نه اینکه شرایط طوری پیش برود که امکان رقابت با مشابه خارجی خود را نداشته باشند که حفظ شوند، مانند خودروسازی که اینگونه به حیات خود ادامه میدهد.
خبرنگار: علی پژوهش