نظرات جالب ابوریحان بیرونی درباره دی ماه

ابوریحان بیرونی دربارهٔ دی‌ماه می‌نویسد: دی ماه، نخستین روز آن خرم روز است و این روز و ماه هر دو به نام خداوند است که «هرمز» نامیده می‌شود، یعنی حکیم و دارای رای و آفریدگار. در این روز عادت ایرانیان چنین بوده که پادشاه از تخت شاهی پایین می‌آمد و جامه‌ای سفید می‌پوشید و در بیابان بر فرش‌های سپید می‌نشست و دربان و یساولان را که شکوه پادشاه با آن هاست به کنار می‌راند و هر کس که می‌خواست پادشاه را ببیند، خواه دارا و خواه نادار بدون هیچ گونه نگهبان و پاسبان، نزد شاه می‌رفت و با او به گفتگو می‌پرداخت و در این روز پادشاه با برزگران می‌نشست و در یک سفره با آن‌ها خوراک می‌خورد و می‌گفت: من مانند یکی از شماها هستم و با شماها برادرم، زیرا استواری و پایداری جهان به کارهایی است که به دست شما انجام می‌شود و امنیت کشور نیز با من است، نه پادشاه را از مردم گریزی است و نه مردم را از پادشاه

در آیین زرتشتی در هرکدام از دی‌روزها از دی‌ماه، جشنی برگزار می‌شود که کوشیار گیلانی در زیج جامع این روزها را دی جشن می‌نامد. نخستین جشن که در روز نخست دی‌ماه (اورمزد یا هرمزد) یعنی نخستین روز پس از جشن یلدا برگزار می‌شود، دی دادار جشن یا «جشن خرم روز» یا خور روز (روز خورشید)، یا نود روز (۹۰ روز تا نوروز) نام دارد.