لباس سنتی لرستان از اصالت و زیبایی تا تنوع و رنگارنگی

عمدتا چوغا پوششی است که امروزه از آن به عنوان لباس مردان بختیاری یاد می شود و در لغت به معنای لباس پشمینه افراد کشاورز است، در واقع لباس اصلی و رسمی مردان بختیاری شال و قبا بوده و چوغا به نوعی لباس کار محسوب می شده است، این پوشش یک پوشش قدیمی و کهن است در ایل بختیاری سالها مورد استفاده قرار گرفته است.

 _ لباس لرهای فیلی

در مراسمات شادی رنگ گلونی شادبوده و از پشت سربلندتر اما در مراسمت عزاداری گلونی کوتاه، جمع‌تر و رنگ آن تیره‌تر است.در نوع شهری گُلوَنی جمع‌تر و کوتاه‌تر از زنان روستایی پوشیده می‌شده. نکته جالب‌توجه دیگر این است که بستن همین گلونی در بین طوایف مختلف لرستان فرق می‌کند مثل سربند زنان شهرستان دلفان که نسبت به بقیه بزرگ‌تر بسته می‌شود.

چوغای راه ‌راه فِیلی، لباس مردان لرستان:

در شرق لرستان به خاطر سکونت ایلات وطوایف متعلق به لرهای بختیاری در شهرستانی  مانند الیگودرز مردم  لباس بختیاری می پوشند وپوشاک مرسوم در میان لرهای فیلی نیز در دیگر مناطق این استان  فرهنگ پوششی وبومی طوایف و خانوار های لر را  در بر می گیرد .

بالا پوش؛ زینت بخش لباس محلی لری

بر روی کراس معمولا بال کل، یال، کلنجه، جلیقه یا کوقلنجا می‌پوشند.

ستره: یکی از زیباترین لباس‌های محلی لری است که اغلب در مراسم‌ها می‌پوشند. قبایی تا زانو که جلوی آن باز است و با پیچیدن شال بسته می‌شود. پارچه ستره می‌تواند ساده یا طرحدار باشد.

کراس» یا «جومه» پیراهنی بلند است که تن پوش اصلی محسوب می‌شود. زیبایی این لباس دقیقا در سادگی آن است و شامل آستینی گشاد و یقه‌ای گرد می‌شود که برای راحت قدم زدن و تکان دادن دست‌ها برش‌ یا چاک‌هایی در بالا تنه و کناره‌های آن ایجاد می‌کنند. همچنین برای راحتی بیشتر در قسمت زیر بغل لباس مرغکی لوزی شکل به نام «سیچه» به این تن پوش اضافه می‌کنند. برای مدل دادن به دامن برشی در آن می‌زنند تا گشادتر بایستد و برای دوختن کراس بسته به مناسبتی که قرار است پوشیده شود، از پارچه‌های مختلفی مانند مخمل کرپ، شال، زرین، ساتن و گل‌دار استفاده می‌کنند.

سرون: به چارقدی گفته می‌شود که زنان لر به سر خود می‌بندند و با طلا، نقره یا مهره‌های نفیس آن را تزئین می‌کنند. البته در حال حاضر این زیورآلات جای خودشان را به بدلیجات داده‌اند. از قدیمی‌ترین انواع آن می‌توانید در موزه مردم شناسی لرستان در خرم آباد بازدید کنید. موهای زنان از دو طرف سرون بر روی شانه‌هایشان ریخته می‌شود اما بعضی از زنان نیز آنها را به زیر سرون می‌برند. در مراسم عروسی از سَرون‎های رنگی و در مراسم‌های سوگواری از سرون‌ سیاه که گاهی بلندای آن تا پشت زانو می‌رسد، استفاده می‌کنند. در میان نوعروسان بستن سرون، نشانه‎ی زنانگی آن‎هاست.زنان لر امروزه برای آنکه سرون از سر لیز نخورد از سربندهایی مانند گل‎‌وَنی، تَرَه، کت و عرق‌چِن استفاده می‌کنند.

چوقا از معروف‌ترین بالاپوش‌های مردان لر است که به صورت ترکیبی؛ دو رنگ سیاه و سفید و از جنس پشم گوسفند توسط زنان هنرمند لر بافته می‌شود.

۲ – فیلی‌ها معمولا چوقا‌های خود را با پارچه دوزی تزیین می‌کنند به این صورت که نقشی از یقه برگی را با پارچه‌ی معمولا سیاه به روی سینه چوقا می‌دوزند.

شال: پارچه‌ای سفید به طول ۶ تا ۹ متر و عرض ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر است که به دور کمر و بر روی پیراهن یا ستره بسته می‌شود تا شکل بهتری به خود بگیرد. در مواقع اضطراری اگر جایی از بدن زخم شود از شال برای بستن آن عضو نیز می‌توان استفاده کرد.

لباس لری مردانه  در میان لرهای فیلی با توجه به شیوه زیست مردان لر در قلب دشت ها و کوها و روحیات  حماسی و جنگی هیبت و شکوه قوم لر را به خوبی نشان می‌دهد.

 

جایگاه لباس بومی ومحلی لری نزد این مردم آنچنان است که  اگرچه  سالهاست به خاطر تغییر سبک زندگی این فرهنگ پوششی در مناطق شهری بسیار کم رنگ جلوه می کند ولی هنوز وجود داشته و بسیاری از کسانی که در پی احیای آن در زیست شهرنشینان   هستند حتی برای آن احترام وحتی اصالتی باستانی قائلند.

در برخی از استان های لرنشین مانند استان لرستان وخوزستان  به خاطرسکونت متنوع ایلات وطوایف لر شاهد دونوع لباس لرهای بختیاری و لرهای فیلی هستیم.

تکنیک بافت چوغا

چوقای راه‌راه فیلی لباسی است مستطیلی و جلو باز که از پارچه‌ی دست‌بافت پشمی دوخته شده است. این پارچه‌ی دست‌بافت، به صورت دو تخته‌ی ۱۲۵*۵۰ سانتیمتر بوده که تخته‌ی پایینی به رنگ سفید با خطوط نازک راه‌راه سیاه یا سورمه‌ای است.

– گلونی میراث درخشانی از فرهنگ لر

-تن پوش زنان لر

 

 

برای بافت این پوشش مردانه از دار خوابیده استفاده می‌کنند و تکنیک بافت آن نیز مانند تکنیک گلیم بافی است با این تفاوت که خیلی ریز بافت‌تر است و تار و پود نازک دارد، طول پارچه مخصوص چوقا ۲٫۵ الی ۳٫۵ متر و عرض آن ۵۰ الی ۷۰ سانتیمتر است و با تاری از جنس پنبه (گاه پشم) و پود پشمی بافته می‌شود.

کلنجه نیز نیم تنه‌ای مخملی به رنگ روشن و مزین به سکه‌های تزئینی است که دور آستین آن را یراق دوزی می‌کنند.

لرها به عنوان یک قوم بسیار وسیع  در مناطق زاگرس نشین و جنوب غربی کشور در یک جغرافیای باستانی ودر چندین استان از استان های همدان ، کرمانشاه ، ایلام ، لرستان، خوزستان ، چهارمهال بختیاری ، کوه گیلیویه وبویر احمد و فارس گرفته  تا خلیج فارس واستان های ساحل نشین به صورت بومی  به سر می برند؛ علاوه بر این لرها دربغداد و کشور عراق به عنوان لرهای فیلی سکونت داشته و همچنین در  استان های فلات مرکزی ایران نیز نفوذ جمعیتی قابل توجهی دارند.

 

۱ – چوقا‌ی فیلی کوتاه‌تر و تنگ‌تر از چوقا‌ی بختیاری است. عرض چوقا‌ی فیلی حدوداً 70 سانتیمتر است اما عرض چوقا‌ی بختیاری حدوداً 90 سانتیمتر می‌باشد و بختیاری‌ها بیشتر متمایلند چوقا‌یی بلندتر از حد زانو بپوشند.

شلوار: یا همان شاوال مردهای لر گشاد و از همان قسمت ران کاملا آزاد است و کمرش را با لیفه چین می‌دهند.

یکی از انواع سربند‌ها «گلونی» است که شبیه به روسری است و قدمت آن را چیزی حدود ۳۰۰۰ سال تخمین زده‌اند و این نشان از اصیل بودن لباس محلی لر دارد. جالب است که بدانید گلونی در سال ۱۳۹۷ به عنوان یکی از میراث‌های قوم لر به ثبت ملی رسید. زنان این روسری زیبا را معمولا در مراسم‌های شادی می‌پوشند و مردان در زمان جنگ و مهمانی آن را دور «شو کلاو» یا همان کلاه لری می‌پیچیدند. جنس گلونی معمولا از ابریشم است که با نقش‌های سنتی تزئین می‌شد. همانطور که در بالا اشاره کردیم، رنگ گلونی با توجه به سن و سال انتخاب می‌شود، بدین صورت که زنان مسن پارچه‌هائی به رنگ تیره و طرح‌های ساده و سربندی سیاه و سفید را ترجیح می‌دادند. از سفر به سرزمین لر، گلونی که به نوعی نمادی از این قوم است، برای خودتان به یادگار و برای دوستانتان به سوغات ببرید. جالب است که بدانید روز ۲۶ اردیبهشت به عنوان روز روسری لُری نام‌گذاری شده ‌است.

 

 

آیا این خبر مفید بود؟

شاوال: شلوار لری به اسم شاوال شناخته شده است، در زبان محلی شاوال به معنای شلوار است که از پارچه‌های رنگی شبیه شلوار کردی دوخته می‌شود. شلوار زنان لر به شکل دو تیکه است؛ به این صورت که از دمپا تا بالای زانو از پارچه‌ای ساده استفاده می‌کنند و با نوار دوزی، سوزن دوزی و نقش بندی مزین می‌شود. قسمت‌های بالاتر هم معمولا به رنگ دیگری و با پارچه گلدار می‌دوزند. شاوالی که در مراسم‌ها می‌پوشند از جنس مخمل است.

کوقلنجا هم مشابه بالا پوش‌های دیگر است که پارچه آن زری یا مخملی است و روی کراس می‌پوشند.

۵ – در پشت چوقا، قاب‌های پله‌ای قرار داشته و این قاب‌های پله‌ای، سطحی را در پشت چوقا در بر گرفته‌اند که این سطح در چوغا‌ی فیلی خیلی کمتر از نوع بختیاری است. به این صورت که در چوقا‌ی بختیاری قاب‌ها از لبه‌ی حلقه‌ی یک آستین تا لبه‌ی حلقه‌ی آستین دیگر، پشت چوقا را پوشانده‌اند اما در چوقا‌ی فیلی این محدوده‌ی قاب‌ها (معمولا) سطح کمتری را در بر گرفته‌اند.

گلونی، سرپوش لری با ویژگی‌های خاص

خبرگزاری برنا لرستان – گروه فرهنگی : پوشاک ولباس لری به عنوان بخشی لاینفک از فرهنگ قوم  لرمحسوب می شود که  برگرفته ازجغرافیا ، باورهای دینی واسطوره ای وهزاران سال همزیستی وهماهنگی با طبیعت توسط مردم لرتبار است؛ از طرفی دیگر تنوع و تکثر از مهمترین ویژگی های فرهنگ لرها به عنوان یکی از اصیلترین اقوام ایرانی است که به بهترین وجه خود را در لباس و پوشاک زنان  ومردان لر نشان می دهد.

بخوانید:  کمیسیون مشترک ایران و موزامبیک برای شناسایی و بالفعل کردن ظرفیت‌های متقابل فعال شود

چوغا به علت جنس و ضخامت حساب شده آن هم در فصول گرم و هم در فصول سرد قابل استفاده است، البته چوغا و چوغا پوشی اختصاص به بختیاری ها ندارد و در دیگر مناطق کشور مانند مازندران و خراسان توسط مردان استفاده می شود اما طرح آن با چوغای بکار رفته در ایل بختیاری متفاوت است.

طبق شواهد و جراید موجود در عکس‌های سیاه ‌و سفید قدیمی به وضوح چوقا‌ی فیلی بر تن اهالی لر فیلی مشاهده می‌شود، منسوب بودن چوقا راه‌راه به فیلی‌ها به حدی است که در انتشار تمبر پستی ۱۳۶۰، چوغا به‌ عنوان یکی از لباس‌های محلی لرستان بر روی قبای فیلی نشان داده‌ شده است.

۳ –  در پشت چوقا‌های فیلی یک چاک به وسیله‌ی بریدن چوقا ایجاد می‌شود اما در چوقا‌های بختیاری این چاک وجود ندارد، چاک پشت چوقا‌های فیلی ممکن است بلند یا کوتاه باشد.

 

گلوَنی یا گُل وَنی در گویش لری گونه‌ای از سربند یا روسری چهارگوش که معمولا از جنس ابریشم با نقش‌های سنتی است گفته می‌شود.این پوششی است که زنان لر به طرز خاصی به سر می‌کنند و بخشی از پوشش سنتی زنان و مردان لرستان است.دختران نسل جدید از نوع کوچک آن به عنوان روسری استفاده می‌کنند.

 

 

۴ – تراکم خطوط باریک در چوقا‌های فیلی خیلی بیشتر از نوع بختیاری است. یا به عبارتی خطوط باریک در چوقا‌ی فیلی خیلی به هم نزدیک می‌باشند. به همین خاطر چوقا‌ی فیلی معمولا به رنگ خاکستری به نظر می‌آید.

چوقا‌ی فیلی با چوقا‌ی بختیاری اندکی تفاوت دارد، این لباس هنوز به طور محدود در شهر دزفول تولید می‌شود، اما دیگر جایگاه خود را در میان لباس‌های لرستان از دست داده تا جایی که حتی در مناسبت‌ها و به صورت نمادین نیز از آن استفاده نمی‌شود، همان طور که می‌دانید در این مواقع از همان لباس «شال و ستره» استفاده می‌شود.

 

چوقای راه‌راه فیلی و بختیاری در آغاز و در ریشه به یک شکل بوده‌اند، اما با گذشت زمان تفاوت‌هایی در بین آنها به وجود آمده است و هنوز هم این تفاوت‌ها آنقدر جزئی هستند که در نگاه اول احساس نمی‌شوند؛

نتیجه بر اساس رای موافق و رای مخالف